قدس آنلاین: مرداد ماه در گاه‌شماری کهن ایرانی، ماه پر مناسبتی است. این ماه پنجمین ماه سال و زمان ورود خورشید به برج اسد(شیر) دانسته می‌شود.

پدران و مادران ما در دنیای باستان، به وجود ارتباط بین موقعیت افلاک و پدیده‌های زمینی باور داشته‌اند؛ باوری که جزیی از دانش‌های کهنسال ایران‌زمین بوده است. «تنجیم» که امروز از آن به عنوان «نجوم احکامی» یاد می‌شود، دانشی ریشه‌دار در ایران کهن و پس از آن است تا آنجا که شماری از دانشمندان ایرانی درباره آن کتاب‌ها نوشته‌اند؛ هر چند مخالف سرسخت هم کم ندارد.

اساساً در ایران ‌زمین به عنوان تمدنی باستانی که یکی از آبشخورهای تفکرات بشری بوده، دانش صرفاً مبنای محسوساتی نداشته و گستره بسیار وسیع‌تری را شامل می‌شده است. در واقع دانش در شرق، درست برعکس غرب، صرفاً در حوزه حواس بشر و تجربه تعریف نمی‌شود. دامنه دانش، در این گستره کهن، بسیار فراتر از حوزه فیزیک است و در بسیاری از موارد، سری هم در متافیزیک دارد و درست از همین جا، با مبنای تفکر غرب در تضاد و تنافر قرار می‌گیرد... .

پدران و مادران ما، 12 برج آسمانی(صورت فلکی) را میان هفت جسم آسمانی که شامل خورشید و ماه و سیارات تیر و ناهید و مریخ و مشتری و زحل است، تقسیم کرده‌اند. آن‌ها برای هر کدام از این اجرام، یک یا دو خانه می‌پنداشته‌اند و باور داشته‌اند که وقتی این اجرام در خانه خود قرار می‌گیرند از قدرتی ویژه برای تأثیرگذاری بر پدیده‌های زمینی برخوردار می‌شوند. بر این اساس، ماه و خورشید هر کدام یک خانه و سیارات هر کدام دو خانه داشته‌اند. برج اسد خانه خورشید، برج سرطان خانه ماه، جوزا و سنبله خانه تیر یا عطارد، ثور و میزان خانه ناهید یا زهره، حمل و عقرب خانه بهرام یا مریخ، قوس و حوت خانه مشتری و جدی و دلو خانه کیوان یا زحل دانسته می‌شده است. در این میان مرداد ماه (برج اسد) که عموماً گرم‌ترین ماه سال هم هست، خانه خورشید بوده است. نشان کهن شیر و خورشید هم به همین مناسبت نجومی اشاره می‌کند... .

علاوه بر این، فصل تابستان در مرداد ماه از نیمه می‌گذرد. چله تابستان(که دهم مرداد ماه باشد) در این ماه قرار دارد. به باور پدران و مادران ما، 40 روز نخست تابستان که از اول تیرماه آغاز شده و تا دهم مرداد ماه ادامه دارد، گرم‌ترین روزهای سال است و پس از آن، کمر تابستان می‌شکند.

در این میان باوری هم درباره ایامی هفت‌روزه وجود دارد که به آن «باحورا» می‌گویند. بر طبق این باور احتمالاً نیمه تجربی، باحورا از زمانی آغاز می‌شود که کمر گرما شکسته است. اگر چه گفته می‌شود شروع ایام هفت روزه باحورا، 19 تموز است و تموز در گاه‌شماری عبری تقریباً برابر تیر ماه و در گاه‌شماری آشوری نیمه تیرماه تا نیمه مردادماه است، اما از آن ‌جایی که در خراسان‌زمین شکسته شدن گرما(چله‌تموز) در مرداد ماه قرار دارد، می‌شود احتمال داد که ایام باحورا نیز، در مرداد ماه باشد؛ کما اینکه در گاه‌شماری رومی یا سُریانی(که سرسلسله گاه‌شماری عبری و آشوری است) ماه تموز تقریباً برابر با مرداد ماه است.

براساس باور باحورا، وضعیت آب و هوا در هر یک از روزهای هفت‌گانه 19 تا 26 تموز، نشان‌دهنده نسبی وضعیت آب و هوا در هر یک از هفت ماه باقیمانده سال(از شهریور تا اسفند) است؛ چنانکه مثلاً اگر در پنجمین روز باحورا، آفتاب داغ باشد، یعنی پنجمین ماه آینده سال، دی ماه، کم بارش خواهد بود؛ اما اگر در این روز، از هرم هوا کاسته شود، دی ماه، سرد و پر بارش خواهد بود.

علاوه بر این، مرداد ماه، زمان یکی از جشن‌های کهن ایرانی هم هست؛ جشن امردادگان(امرتات ‌روز از امرتات‌ماه برابر با هفتم مرداد) بنا به سنت زرتشت، روز نیایش بر درگاه اهورامزداست و جشن این روز بر دامن طبیعت برگزار می‌شده است.

باورمندان به دین بهی همچنین از مهرروز تا بهرام‌روز از امرتات‌(شانزدهم تا بیستم مرداد ماه) را به زیارت «پیر نارکی» (در جنوب‌شرقی یزد) می‌روند که معتقدند پناهگاه نازبانو، عروس یزدگرد سوم است که در فرار از دست دشمنانش، به کوه پناه برد و کوه به او پناه داد.

مرداد ماه همچنین، موعد جشنی خراسانی(سُغدی) و کمتر شناخته‌شده به نام «می‌خواره» هم هست که احتمالاً بر گرفته از جشن‌های کهن ایرانی است که در آن شربتی رازآلود بر گرفته از گیاه«هوم» نوشیده می‌شده است؛ شربتی که به باور اجداد ما، همان نوشداروی اساطیری ایران‌زمین بوده است.

به شرط حیات، در شماره بعد همین ستون، درباره جشن «می‌خواره» و شربت هوم، خواهم نوشت.